Ho là một triệu chứng phổ biến, có thể do cảm lạnh, viêm họng, viêm phế quản, dị ứng hoặc các bệnh lý hô hấp khác. Việc điều trị ho phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng. Trên thị trường hiện nay, có hai hướng điều trị phổ biến: thuốc tây và thảo dược truyền thống.
Câu hỏi đặt ra là: Thảo dược và thuốc tây – cái nào tốt hơn?
1. Thuốc tây trị ho: Hiệu quả nhanh nhưng cần thận trọng
Các nhóm thuốc phổ biến:
- Thuốc ức chế ho: Codein, Dextromethorphan – ức chế trung tâm ho ở não.
- Thuốc long đờm: Acetylcystein, Bromhexin – làm loãng và tống đờm ra ngoài.
- Kháng histamin/kháng viêm: Loratadin, prednisolon – dùng trong ho dị ứng, ho viêm.
- Kháng sinh: Dùng khi có nhiễm trùng vi khuẩn (viêm phổi, viêm phế quản cấp…).
Ưu điểm:
- Tác dụng nhanh, đặc biệt trong trường hợp ho cấp, nặng, hoặc có biến chứng.
- Được chuẩn hóa liều lượng, dễ kiểm soát tác dụng.
Hạn chế:
- Có thể gây tác dụng phụ: buồn ngủ, táo bón, lệ thuộc (với codein), kháng kháng sinh.
- Không nên dùng kéo dài, đặc biệt ở trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai hoặc người có bệnh nền.
- Có nguy cơ tương tác thuốc.
📖 Tham khảo: Mayo Clinic – Cough Medicines Overview
2. Thảo dược trị ho: Tự nhiên, lành tính nhưng cần thời gian
Các dược liệu thường dùng:
- Tần dày lá (húng chanh): tiêu đờm, kháng khuẩn nhẹ.
- Cam thảo, cát cánh: giảm viêm họng, làm dịu niêm mạc.
- Gừng, mật ong, quất xanh: làm ấm cổ họng, giảm ho.
- La hán quả, mạch môn: hỗ trợ dưỡng phổi, ho khan kéo dài.
Ưu điểm:
- An toàn hơn với người già, trẻ em, phụ nữ mang thai (khi dùng đúng liều).
- Không gây lệ thuộc, ít tác dụng phụ.
- Có thể kết hợp lâu dài để phục hồi sức khỏe hô hấp.
Hạn chế:
- Hiệu quả chậm hơn, phù hợp với các trường hợp ho nhẹ – trung bình.
- Chất lượng dược liệu phụ thuộc vào nguồn gốc và cách bào chế.
- Không thay thế được kháng sinh trong nhiễm trùng nặng.
📖 Tham khảo: WHO Monographs on Selected Medicinal Plants
3. Bảng So Sánh Nhanh
| Tiêu chí | Thuốc Tây | Thảo Dược |
|---|---|---|
| Tác dụng | Nhanh, rõ rệt (1–3 ngày) | Chậm, cần 3–7 ngày để phát huy |
| Đối tượng phù hợp | Người ho nặng, ho do nhiễm trùng | Người ho nhẹ, dai dẳng, mạn tính |
| Tác dụng phụ | Có thể có (buồn ngủ, khô miệng, nhịp tim) | Thường rất ít, nếu dùng đúng cách |
| Nguy cơ lệ thuộc | Có (đặc biệt với codein, kháng sinh) | Không |
| Tính tương tác | Có thể tương tác thuốc khác | Thấp hơn, nhưng vẫn cần lưu ý |
| Dùng lâu dài | Không khuyến nghị | Có thể dùng hỗ trợ lâu dài |
| Tính tự nhiên | Tổng hợp hóa học | Tự nhiên, gần gũi với cơ thể |
4. Nên chọn loại nào?
- 👉 Dùng thuốc tây nếu bạn bị ho cấp tính, sốt, ho có đờm vàng/xanh, khó thở hoặc có bệnh nền cần kiểm soát chặt.
- 👉 Dùng thảo dược nếu ho nhẹ, ho khan do dị ứng, thời tiết hoặc ho dai dẳng sau cảm lạnh.
- 💡 Kết hợp cả hai dưới sự hướng dẫn của bác sĩ là lựa chọn thông minh cho nhiều trường hợp.
Kết luận
Cả thuốc tây và thảo dược đều có vai trò riêng trong điều trị ho. Việc lựa chọn phụ thuộc vào tình trạng cụ thể, cơ địa và mục tiêu điều trị. Quan trọng nhất là hiểu rõ nguồn gốc sản phẩm, dùng đúng liều và lắng nghe cơ thể.
Nguồn tham khảo
World Health Organization. WHO Monographs on Selected Medicinal Plants. Volume 2. Geneva: WHO; 2002. Available from: https://www.who.int/publications/i/item/9241545372
Chandrasekaran CV, Sundarajan K, Edwin S, Gururaja GM, Mundkinajeddu D, Agarwal A. Glycyrrhiza glabra (licorice): A comprehensive review on its phytochemistry, biological activities, clinical evidence and toxicology. Phytother Res. 2011;25(11):1552–67. doi:10.1002/ptr.3513.
Zhang W, Zhang Q, Jiang S, Liu R, Liu L, Xu M. Platycodon grandiflorus – Pharmacological effects and clinical applications. J Ethnopharmacol. 2013;150(2):529–44. doi:10.1016/j.jep.2013.03.047.
Mao Q, Xu X, Cao S, Gan RY, Corke H, Beta T, et al. Bioactive compounds and bioactivities of ginger (Zingiber officinale Roscoe). Trends Food Sci Technol. 2019;93:130–52. doi:10.1016/j.tifs.2019.09.007.
Mayo Clinic Staff. Cough Medicines: OTC Cough Medicine Options. Mayo Clinic [Internet]. 2021 [cited 2025 Apr 12]. Available from: https://www.mayoclinic.org/drugs-supplements/cough-medicines
Liu Y, Chen D, You L, Zhao M. Antioxidant activity and chemical composition of Siraitia grosvenorii extracts. J Food Sci. 2010;75(4):C315–22. doi:10.1111/j.1750-3841.2010.01589.x.
Nguyễn Tài Thu. Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam. Hà Nội: NXB Khoa học và Kỹ thuật; 2006.
Mình thấy dùng gừng với mật ong mỗi sáng rất hiệu quả, đỡ ho hẳn luôn. Bài viết này hữu ích lắm, cảm ơn bác sĩ!
Có lần mình dùng codein, ho giảm nhanh nhưng lại rất buồn ngủ. Giờ chuyển qua thảo dược cảm thấy nhẹ nhàng hơn, dù hơi lâu một chút.
Bài viết rất rõ ràng, giúp mình phân biệt rõ khi nào nên dùng thuốc tây, khi nào nên dùng thảo dược. Rất mong có thêm bài viết về ho ở trẻ nhỏ.
Thảo dược thì an toàn thật nhưng không phải ai cũng biết cách dùng đúng. Mong bác sĩ chia sẻ thêm các công thức cụ thể.
Mình đang dùng tần dày lá và mật ong mỗi ngày. Đọc bài này thấy yên tâm hơn nhiều, cảm ơn chia sẻ!